Giới thiệu

Trong thời đại công nghệ hiện nay, việc trẻ nhỏ sử dụng điện thoại thông minh và máy tính bảng đã trở nên phổ biến. Nhiều bé dưới 10 tuổi thậm chí được tiếp xúc với màn hình từ rất sớm. Thực tế, khoảng 1/4 trẻ em 5-7 tuổi ở Anh đã sở hữu smartphone riêng. Điều này dấy lên lo ngại rằng thói quen dùng thiết bị điện tử quá nhiều có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển của trẻ, đặc biệt làm tăng nguy cơ mắc chứng tự kỷ.

Các chuyên gia đã cảnh báo rằng việc cho trẻ sử dụng smartphone, máy tính bảng quá sớm và thường xuyên có thể tác động xấu đến chức năng thần kinh của trẻ. Bài viết này sẽ thảo luận về ảnh hưởng của điện thoại thông minh đối với nguy cơ tự kỷ ở trẻ em, dựa trên các bằng chứng khoa học, hậu quả tiềm tàng cũng như đưa ra lời khuyên cho phụ huynh.

Bằng chứng khoa học

Một số nghiên cứu đã được tiến hành nhằm tìm hiểu mối liên hệ giữa việc sử dụng thiết bị màn hình từ sớm và nguy cơ rối loạn phổ tự kỷ (ASD) ở trẻ em. Chẳng hạn, nghiên cứu quy mô lớn tại Nhật Bản với hơn 84.000 trẻ cho thấy ở tuổi lên 3, có 0,4% trẻ được chẩn đoán mắc tự kỷ, trong đó 76% là bé trai. Đáng chú ý, tỷ lệ trẻ tự kỷ tăng lên ở nhóm trẻ dành nhiều thời gian trước màn hình, bé trai có nguy cơ cao gấp ba lần bé gái khi sử dụng thiết bị nhiều.

Năm 2018, nhà tâm lý học người Romania Marius Zamfir đã đưa ra khái niệm "tự kỷ ảo" sau khi quan sát những trẻ 0-3 tuổi xem màn hình hơn 4 giờ mỗi ngày có biểu hiện thiếu tương tác tương tự trẻ tự kỷ. Tuy nhiên, giới chuyên môn lưu ý rằng "tự kỷ ảo" chưa được công nhận là thuật ngữ y khoa chính thức, và bản thân việc tiếp xúc màn hình nhiều chưa được chứng minh là nguyên nhân trực tiếp gây ra tự kỷ. Dù vậy, các nghiên cứu gần đây ghi nhận một số mối liên quan: ví dụ, dữ liệu công bố trên tạp chí JAMA Network cho thấy bé trai xem màn hình nhiều hơn lúc 1 tuổi thì khi lên 3 có nguy cơ tự kỷ cao hơn đáng kể. Tương tự, một nghiên cứu khác trên tạp chí Frontiers in Psychiatry cũng tìm ra rằng trẻ mắc ASD thường có thời gian dùng thiết bị điện tử nhiều hơn so với trẻ phát triển bình thường, và thời gian màn hình tương quan với mức độ triệu chứng tự kỷ.

Hậu quả

Mặc dù chưa thể khẳng định chắc chắn việc dùng điện thoại thông minh là nguyên nhân gây ra tự kỷ, nhưng nhiều tác hại khác do lạm dụng thiết bị ở trẻ nhỏ đã được ghi nhận. Quá nhiều thời gian trước màn hình có thể dẫn đến:

• Chậm phát triển ngôn ngữ và nhận thức: Trẻ dành quá nhiều giờ xem điện thoại, TV có thể bỏ lỡ các cơ hội vận động, giao tiếp trực tiếp để học nói và tư duy, dẫn đến hạn chế về kỹ năng ngôn ngữ và nhận thức.
• Vấn đề về hành vi và cảm xúc: Việc dán mắt vào màn hình quá lâu có liên quan đến giảm khả năng tập trung, tăng tính bốc đồng và khó điều tiết cảm xúc ở trẻ nhỏ.
• Rối loạn giấc ngủ: Tiếp xúc với ánh sáng xanh và nội dung kích thích từ màn hình (đặc biệt vào buổi tối) có thể làm rối loạn đồng hồ sinh học, khiến trẻ khó ngủ hoặc ngủ không sâu giấc.
• Mỏi mắt, thị lực suy giảm: Nhìn gần vào màn hình trong thời gian dài dễ gây mỏi mắt, khô mắt, nhìn mờ và các vấn đề khác về thị lực ở trẻ em.
• Lối sống thụ động, nguy cơ béo phì: Trẻ ngồi một chỗ xem điện thoại nhiều giờ đồng nghĩa với ít vận động thể chất hơn, làm tăng nguy cơ thừa cân, béo phì và các vấn đề sức khỏe liên quan.

Những hậu quả trên cho thấy việc lạm dụng smartphone có thể ảnh hưởng toàn diện đến sức khỏe và sự phát triển của trẻ nhỏ, từ thể chất đến tinh thần. Dù các thiết bị này mang lại tiện ích, cha mẹ cần nhận thức rõ ràng về mặt trái để có biện pháp sử dụng hợp lý.

Lời khuyên cho phụ huynh

Để giảm thiểu những nguy cơ nêu trên, các bậc phụ huynh nên áp dụng một số biện pháp khi cho trẻ sử dụng điện thoại thông minh:

• Trẻ dưới 2 tuổi không nên dùng thiết bị điện tử: Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo không cho trẻ sơ sinh tiếp xúc màn hình, và Học viện Nhi khoa Mỹ khuyên tránh thiết bị công nghệ trước 18 tháng tuổi (trừ trò chuyện video).
• Giới hạn thời gian sử dụng mỗi ngày: Với trẻ nhỏ, nên đặt giới hạn không quá 1 giờ đồng hồ mỗi ngày (đặc biệt trong giai đoạn dưới 1 tuổi) theo khuyến nghị của các chuyên gia. Khi trẻ lớn hơn, có thể điều chỉnh nhưng vẫn cần kiểm soát thời lượng hợp lý.
• Luôn giám sát nội dung và cách sử dụng: Cha mẹ nên lựa chọn nội dung phù hợp với lứa tuổi, đồng thời ở bên hướng dẫn khi con dùng điện thoại. Tránh việc đưa thiết bị cho trẻ sử dụng một mình trong thời gian dài.
• Khuyến khích hoạt động thay thế: Để trẻ không phụ thuộc vào màn hình, hãy tạo điều kiện cho con tham gia các hoạt động vận động, chơi thể thao, đọc sách, hoặc tương tác với bạn bè và người thân. Các hoạt động này giúp phát triển kỹ năng xã hội và thể chất toàn diện hơn.
• Phụ huynh làm gương tốt: Trẻ nhỏ thường bắt chước thói quen của cha mẹ. Vì vậy, cha mẹ nên hạn chế thời gian sử dụng điện thoại trước mặt con và dành nhiều thời gian chất lượng để trò chuyện, chơi đùa cùng trẻ.

Kết luận

Điện thoại thông minh và máy tính bảng là những công cụ hữu ích, nhưng khi sử dụng thiếu kiểm soát ở trẻ nhỏ, chúng có thể gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển của trẻ. Hiện chưa có bằng chứng khoa học khẳng định trực tiếp rằng việc dùng smartphone sẽ gây ra tự kỷ ở trẻ em. Tuy nhiên, các dấu hiệu chậm phát triển và vấn đề sức khỏe liên quan đến thời gian màn hình quá nhiều là rõ ràng và không thể xem nhẹ.

Là phụ huynh, chúng ta nên thận trọng và chủ động định hướng cho con một lối sống cân bằng giữa công nghệ và các hoạt động thực tế. Bằng cách đặt ra giới hạn hợp lý trong việc sử dụng thiết bị điện tử, giám sát nội dung con tiếp xúc, và khuyến khích trẻ vui chơi, học hỏi bên ngoài màn hình, cha mẹ có thể giúp con mình phát triển khỏe mạnh, giảm thiểu nguy cơ tự kỷ cũng như những tác động tiêu cực khác từ công nghệ.